Terug naar Portfolio >

Pedo - 'kind onder kinderen'

Van de meeste pedofielen hoor je nooit wat. Ze zijn al dan niet getrouwd, hebben hun impulsen onder controle of bekijken kinderporno zonder daarvoor gepakt te worden. Ze brengen hun gevoelens niet in praktijk. Pedoseksuelen doen dat wel. "Toch zijn pedoseksuelen doorgaans geen beesten die in de bosjes bij de speeltuin liggen te loeren tot ze het eerste het beste kind kunnen grijpen. Die zijn er wel, maar het is een minderheid", zegt hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie, Jan Hendriks. Hij is werkzaam bij De Waag, een forensisch psychiatrische kliniek, waar pedoseksuelen worden behandeld.

Pedoseksuelen krijgen veel aandacht in de media. Onlangs nog werd een 5-jarig meisje uit Oudenbosch ontvoerd en misbruikt. "De meeste pedoseksuelen gaan subtieler te werk", zegt Hendriks. Vaak komen ze uit de onmiddellijke omgeving van het slachtoffer. Het zijn directe familieleden, stiefouders, buren, kennissen en vrienden van de familie. Ze zijn soms jaren bezig om contact te leggen en hun daden voor te bereiden. Het kan ook de eigen vader zijn, de pleegvader, oom of stiefvader. Of het is de vader van een vriendinnetje. Ouders denken dat hun kind dat wel zou vertellen. Niet dus, zegt psycholoog en criminoloog Ilse van Leiden, schrijfster van een boek over partners van pedoseksuelen. Kinderen worden door leugens en fantasie langzaam onderdeel gemaakt van het misbruik. Ze zwijgen, want ze denken dat ze het zelf hebben uitgelokt. Of ze voelen zich schuldig, zelfs ten opzichte van hun eigen moeder. Van Leiden: "Zoals het meisje dat steeds als haar moeder in de buurt was bij haar stiefvader, die haar misbruikte, op schoot kroop om te laten zien dat alles in orde was." Het is moeilijk voor te stellen dat moeders dat niet door hebben, zegt Van Leiden. Maar in sommige gezinnen leven stellen al jaren langs elkaar heen, maken ruzie en hebben geen seks meer. Soms willen de vrouwen het ook niet weten en maken ze zichzelf iets wijs. Maar achteraf valt het kwartje bijna altijd.

Veel echtgenotes zeggen dat hun man zo goed met kinderen kan omgaan. Hij heeft oprechte aandacht voor de kinderen en ze voelen zich bij hem op hun gemak. Van Leiden: "Hij iskind onder de kinderen." Een deel van de pedofielen heeft niet voor niets een baan in een omgeving met kinderen. Ze zijn badmeester, voetbaltrainer of ze werken op een school. Soms hebben ze een solistische functie in de ict of zijn vrachtwagenchauffeur. Volgens hoogleraar Hendriks zijn ze vaak minder goed in staat een hele dag met volwassenen om te gaan. "Ze zijn zelf soms ook een beetje kinderlijk gebleven. Los van de seksuele contacten zoeken ze ook echt geborgenheid en contact met die kinderen."

Dat de gevoelens op een bepaalde manier oprecht zijn, beaamt forensisch psycholoog Ernst Ameling. Hij werkte tot 2008 in het Pieter Baan Centrum en heeft talloze zedendelinquenten geobserveerd. Hem viel op dat ze vaak extreem schoon op zichzelf waren. Altijd fris gewassen, geurtje op, schone beddenlakens. "Het lijkt wel of ze zich vies voelen, dacht ik dan." Ook zijn ze vaak vrouwelijk en snel in tranen. Veel pedoseksuelen hebben een antenne voor kinderen die aandacht willen, maar die thuis om wat voor reden niet krijgen. Draad voor draad weven ze via cadeautjes en aandacht een web rondom zo'n kind. Tegelijk mystificeren ze de relatie en bedingen ze een geheimhoudingsplicht: 'Ons Grote Geheim'. Kinderen zijn vaak vereerd, dat zij zo'n vriendschap hebben terwijl hun klasgenootjes nog belletje trekken. Na een tijdje wordt een keer een erotisch filmpje opgezet of gaan ze samen douchen. Een penetratie wordt heel zorgvuldig opgebouwd, eerst een vinger, dan nog een vinger. De kinderen blijven de man opzoeken, omdat er voor hen ook iets te halen valt, zegt Ameling. "Oké, de seksuele handelingen zijn misschien niet zo leuk, maar daar staat wel de aandacht en het luisterend oor tegenover." Uiteindelijk gaat het altijd mis omdat de man zijn belangstelling verliest omdat het kind ouder wordt. Dan komen de trauma's. Ineens beseffen ze pas goed wat er allemaal is gebeurd en hoe hun kinderlijke vertrouwen is geschaad.

Kinderenvragen zich af waarom ze geen nee hebben gezegd en waarom ze steeds weer terug zijn gegaan. Dat laatste is vaak nog traumatischer dan het seksueel misbruik, weet Ameling, die ook slachtoffers van seksueel misbruik behandeld. Volgens deskundigen vormen pedoseksuelen die heel jonge kinderen en zelfs baby's misbruiken een minderheid. Die hebben naast hun pedofiele geaardheid ook een persoonlijkheidsstoornis met bijvoorbeeld narcistische en antisociale kenmerken waardoor zij zich niet in anderen kunnen inleven. "Het is het botvieren van macht over de totaal onmachtige", zegt Ameling.

Toch staan op de kinderporno die de laatste jaren wordt gevonden, steeds jongerekinderen en zijn de beelden steeds grover en gewelddadiger, schrijft de Belgische politieman en pedofielenjager Peter de Waele in zijn pas verschenen boek Kan je een geheim bewaren? Veel pedofielen zijn echte verzamelaars. Ze kunnen hun in jaren zorgvuldig opgebouwde verzameling kinderporno niet zo maar wegdoen. Dat is een voordeel bij huiszoekingen, schrijft De Waele. Alle pedoseksuelen weten volgens Hendriks dat ze iets doen wat niet mag. Toch praten ze het vaak goed voor zichzelf, zegt Ameling. Dat leidt tot teksten als: 'Ik gebruik geen geweld', 'ze kunnen het beter van mij leren' en 'het kind kwam zelf naar me toe'. Er zijn er ook velen die voelen dat er iets mis is in hun hoofd. Hendriks behandelt een man van 70 jaar, die ooit zei dat hij dat slechte deel wel uit zijn hersenen wilde snijden. Naar eigen zeggen wist hij al vanaf zijn 12e dat hij op jongens van een jaar of 10 valt.

Dat een pedofiel dat al vroeg weet van zichzelf, verbaast hersenonderzoeker Dick Swaab niets. Onze seksuele voorkeur of geaardheid ligt al bij de geboorte vast, blijkt volgens Swaab uit hersenonderzoek. Eerder ontdekte de succesvolle auteur van Wij zijn ons brein dat bepaalde hersendelen van homoseksuele mannen anders gevormd zijn dan die van hetero's. Nu blijkt uit hersenonderzoek van veroordeelde pedofielen dat ook hun hersenen anders zijn dan die van hetero's, maar ook van die van homo's en biseksuelen. Andere recente studies laten zien dat de seksuele voorkeur van proefpersonen in een MRI-scan vrij precies voorspeld kan worden als plaatjes worden getoond van mannen, vrouwen of kinderen. Bij heteromannen lichten bepaalde hersendelen op als vrouwen worden getoond. Bij pedofielen lichten de hersendelen op als ze kinderen zien. Doordat de geaardheid in de hersenen vastligt, is zij onveranderbaar, zegt Swaab. "Hoogstens kunnen deze mensen leren hun impulsen te beheersen." Veel pedoseksuelen zijn in hun jeugd zelf misbruikt. Mogelijk is er een genetische component, zegt Swaab. Dan zou pedofilie min of meer erfelijk kunnen zijn.

Hendriks, Ameling en Van Leiden denken echter dat seksueel misbruik het risico kan vergroten dat slachtoffers daders worden. De vrouwen die Van Leiden voor haar onderzoek sprak, vertellen vaak dat hun man opgroeide in een kil gezin waar sprake was van seksueel overschrijdend gedrag. Opvallend was ook de intense band met hun moeders. "Echte mamakindjes." Voor de buitenwereld is hij vaak sociaal en uitermate behulpzaam, maar in werkelijkheid is het een man die worstelt en leeft met een groot geheim, aldus Van Leiden. Pedofielen zijn niet te genezen, daarmee is Hendriks het volledig eens met Swaab. Hun seksuele voorkeur blijft gericht op kinderen. "Het enige wat wij kunnen doen, is iemand laten inzien dat zijn voorkeur schadelijk is voor anderen. Daarmee neem je iemands seksualiteit af. Dat is, hoe terecht ook, pijnlijk voor deze mensen. Sommigen gaan antidepressiva slikken om hun lust te remmen. Anderen laten zich chemisch castreren, met flinke lichamelijke bijwerkingen. "Om hen te leren hun impulsen te beheersen, stellen we vragen als: 'wat gebeurt er als je zus kinderen krijgt?' Of: 'wat doe je als de buurvrouw haar kindeven bij jou wil parkeren omdat zij met spoed naar het ziekenhuis moet?'" In de Verenigde Staten wordt succesvol geëxperimenteerd met het bouwen van een netwerk rondom een pedoseksueel die zijn straf heeft uitgezeten. Vrijwilligers of familieleden gaan af en toe mee naar de film of de pedoseksueel kan op een lastig moment iemand bellen. De kans op herhaling nam door het netwerk flink af. Ook in Nederland wordt hier op kleine schaal mee geëxperimenteerd. Wat zeker niet helpt, en daarover zijn alle deskundigen het eens, is een gebiedsverbod, hetgeen burgemeester Van Gijzel van Eindhoven deed. Dan raken ze opnieuw geïsoleerd en stijgt de kans op herhaling.